اختلال حس لامسه در کودکان
اگر کودک هنگام لباس‌پوشیدن بی‌قرار می‌شود، از بغل‌شدن فرار می‌کند یا به درد بی‌تفاوت است، ممکن است دچار
اختلال حس لامسه باشد. در این وضعیت، مغز پیام‌های لمسی را دقیق تفسیر نمی‌کند. خبر خوب؟ با کاردرمانی منظم و تمرین خانگیِ درست، قابل‌بهبود است.
اختلال حس لامسه نه «لجبازی» است و نه «بدرفتاری»؛ یک الگوی عصبی است که با برنامه‌ریزی صحیح درمان می‌شود.
چطور حس لامسه کار می‌کند؟
پوست با گیرنده‌های لمس، فشار، دما و درد، اطلاعات را به مغز ارسال می‌کند. در اختلال حس لامسه، مسیر پردازش دچار عدم‌تعادل می‌شود؛ بنابراین تماس معمولی «پرخطر» تعبیر می‌شود یا درد واقعی «کم‌اهمیت». این وضعیت می‌تواند ریشه‌های ژنتیکی، اضطراب مزمن یا تفاوت‌های عصبی داشته باشد.
نشانه‌های رایج در کودکان
- حساسیت به برچسب یا بافت لباس، بی‌قراری هنگام پوشیدن
- پرهیز از بغل‌شدن، شانه‌زدن مو یا تماس آب/کف
- بی‌تفاوتی به درد یا گرما/سرما
- اصرار روی یک جنس لباس یا اجتناب از بافت‌های خاص
«فرزندم از دوش آب فرار می‌کرد. پس از چند هفته کاردرمانی، حالا با کفِ ملایم بازی می‌کند و حمام برایش قابل‌تحمل‌تر شده.»
مراحل طبیعی پیشرفت درمان
| مرحله | تغییرات طبیعی | اقدامات پیشنهادی |
|---|---|---|
| هفته اول | کاهش اضطراب، آشنایی با تمرین‌ها | بازی با مواد نرم (توپ فومی، حوله) |
| ماه اول | پذیرش تدریجی لمس، مقاومت کمتر | خمیر و بافت‌دارها زیر نظر کاردرمانگر |
| ماه دوم تا سوم | تحملِ بیشتر، همکاری روزمره | ادغام تمرین با لباس‌پوشیدن و حمام |
روش‌های مؤثر برای بهبود
۱) درمان یکپارچگی حسی
در محیط امن درمانی، کودک به‌صورت بازی‌محور در معرض محرک‌های لمسی/حرکتی کنترل‌شده قرار می‌گیرد تا مغز تفسیر دقیق‌تری یاد بگیرد. هسته‌ی بسیاری از برنامه‌های کاردرمانی همین است.
۲) تمرین‌های خانگی ساختاریافته
لمس با چشم‌بسته، پارچه‌های متنوع، نقاشی با کف/آرد و برس‌درمانی ملایم. اصل طلایی: آرام، تدریجی، بدون اجبار. پیگیری با درمانگر، مسیر را پایدار می‌کند.
۳) فشار عمیق و آرام‌سازی
پتوهای سنگین، بغل‌درمانی و ماساژ آرام با حوله‌ی گرم، سیستم عصبی را آرام و حس امنیت را تقویت می‌کند.
۴) بازی برای لمس آگاهانه
هنگام بازی بپرسید «این نرم‌تره یا اون؟» گفت‌وگو درباره حس‌ها، آگاهی بدنی و اعتماد را افزایش می‌دهد.
کودک را مجبور به لمس مواد ناخوشایند نکنید؛ فشار بیش‌ازحد روند درمان را کند می‌کند و اعتماد را کاهش می‌دهد.
چه زمانی به متخصص مراجعه کنیم؟
- بی‌تفاوتی به درد/حرارت یا واکنش‌های بسیار شدید به لمس
- بی‌قراری مداوم هنگام حمام، لباس‌پوشیدن یا تماس‌های روزمره
- درد پوستی بدون علت مشخص، یا پس‌رفت مهارت‌های حرکتی
سوالات پرتکرار (FAQ)
از کجا بفهمم کودک من اختلال حس لامسه دارد؟
اگر تماس‌های روزمره باعث ناراحتی شدید یا بی‌تفاوتی می‌شود، ارزیابی تخصصی کاردرمانی ضروری است.
این اختلال خودش برطرف می‌شود؟
معمولاً بدون مداخله باقی می‌ماند؛ اما با کاردرمانی منظم و تمرین خانگی، بهبود معنادار رخ می‌دهد.
دوره درمان چقدر طول می‌کشد؟
حدود ۲ تا ۶ ماه؛ شدت علائم و تداوم تمرین خانگی تعیین‌کننده‌اند.
در خانه چه کنیم؟
خمیر/شن تمیز، پارچه‌های متنوع، نقاشی با کف و برس‌درمانی ملایم—همگی با ریتم آرام و بدون اجبار.
اگر کودک بغل نمی‌شود؟
با اجازه‌ی خودش و تدریجی. لمسِ رضایت‌مندانه اعتماد می‌سازد.
برای ارزیابی دقیق و برنامه تمرین خانگی اختصاصی، درخواست مشاوره و ارزیابی خود را ثبت کنید.
📚 ارجاع به منابع
- WebMD – Touch Sensitivity Overview
- MayoClinic – Sensory Processing Disorders
- Healthline – Sensory Integration Therapy
- انجمن کاردرمانی ایران
- تجربه کاربران: Ninisite و Pezeshket
مسیر یابی به کلینیک فاطمه باقرزاده روی نقشه
